ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ನಾವೊಂದು ಹಳ್ಳಿಯ ಕಡೆ ಹೊರಟೆವು. ನಮ್ಮ ಡ್ರೈವರ್‌ ಕಾಲಿನ್‌ ಶಾಂಭಾಂಗ್‌ ನೋಡಲು ಕೆಳ ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದಿಂದ ಬಂದವರಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದ ಯುವಕ. ಇಸ್ತ್ರಿ ಇಲ್ಲದ ಸಾಧಾರಣ ಮಾಸಿದ ಅಂಗಿ. ಷರಾಯಿ ಧರಿಸಿದ್ದರು. ನಡತೆಯಲ್ಲಿ ಅಸಾಧಾರಣ ಸಭ್ಯತೆ, ಸ್ಪಷ್ಟ, ಸುಲಲಿತವಾದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಮಾತನಾಡುತ್ತ ನಮ್ಮ ಗಮನ ಸೆಳೆದರು. ಇಡೀ ದಿನ ನಾವು ಅವರ ಜೊತೆ ಪಯಣಿಸಲಿದ್ದೆ. ಕಣಿವೆ, ಬೆಟ್ಟದ ಸಾಲುಗಳ ನಡುವೆ ನಾವು ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಹಸಿರು. ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಮೋಡಗಳು ಕಣ್ಣಾಮುಚ್ಚಾಲೆ ಆಡುತ್ತಿದ್ದವು. ನಮ್ಮ ಭೇಟಿಯ ಗುರಿ ಒಂದು ಹಳ್ಳಿಯಾಗಿತ್ತು. ಹಳ್ಳಿಯಿಂದ ನಗರಕ್ಕೆ ವಲಸೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ನಗರದಿಂದ ಹಳ್ಳಿ ನೋಡಲು ವಿಶೇಷ ಪ್ರವಾಸವೆಂದರೆ ಯಾರಿಗಾದರೂ ವಿಚಿತ್ರ ಅನಿಸಿದರೆ ಆಶ್ಚರ್ಯವೇನು?
ಕಾಲಿನ್‌ ಅದು ಇದು ಮಾತುಗಳ ನಡುವೆ ಏನೋ ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡಂತೆ, ``ಸರ್‌, ನಾವೀಗ ಭೇಟಿ ನೀಡಲಿರುವ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಬಲದಿಂದ ಏನಾದರೂ ಕಸ ಎಸೆದರೆ, ಹಳ್ಳಿಯ ಪುಟ್ಟ ಮಕ್ಕಳು ನಮ್ಮೆದುರೆ, ಬೇರೆಯವರು ಎಸೆದದ್ದು ಎಂಬ ಮುಖಭಾವ ತೋರಿಸದೆ ಕಸವನ್ನು ತಾವೇ ಎತ್ತಿ ಕಸದಬುಟ್ಟಿಗೆ ಹಾಕಿ ತಮ್ಮಷ್ಟಕ್ಕೆ ಹೊರಟು ಹೋಗಿಬಿಡುತ್ತಾರೆ,'' ಎಂದರು.
ಅವರು ನೀಡಿದ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ರೂಪದ ಪರೋಕ್ಷ ಸಲಹೆಯ ದನಿ ಅದೆಷ್ಟು ಮೃದುವಾಗಿತ್ತೆಂದರೆ ನಮಗೆ ಹೇಳಿದ್ದೇ ಆದರೂ ನಮ್ಮ ಅಹಂಗೆ ಕೊಂಚ ಧಕ್ಕೆಯಾಗಲಿಲ್ಲ. ದೂರದಿಂದ ಬಂದ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಹೇಗೆ ನಡೆಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂಬುದನ್ನು ಕಾಲಿನ್‌ ಅವರಿಂದ ನಾವು ತಿಳಿದುಕೊಂಡೆವು. ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ ನಾವು ಹೋದ ಎಲ್ಲೆಡೆಯಲ್ಲೂ ಸ್ಥಳೀಯರ ವರ್ತನೆ ಕಾಲಿನ್‌ ಅವರಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.
ಒಂದೆಡೆ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ನಿಲ್ಲಿಸಿ, ``ನೀವಿನ್ನು ನಿಮ್ಮಿಷ್ಟ ಬಂದಷ್ಟು ಹೊತ್ತು ಹಳ್ಳಿಯೊಳಗೆ ಸುತ್ತಾಡಿ ಬನ್ನಿ,'' ಎಂದು ಕಾಲಿನ್‌ ಸೂಚಿಸಿದರು. ಪ್ರವೇಶದಲ್ಲಿ ಹಳ್ಳಿಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಕ ಸಮಿತಿಯ ಸದಸ್ಯರಿಗೆ 50 ರೂ.ಗಳ ಪ್ರವೇಶ ಶುಲ್ಕ ತೆತ್ತು ಒಳ ನಡೆದೆವು.
ನಾವಿದ್ದ ಹಳ್ಳಿ ಯಾವುದು? ಎಲ್ಲಿದೆ? ಅದುವೇ ಬಾಂಗ್ಲಾ ದೇಶದ ಗಡಿಗೆ ತೀರಾ ಸನಿಹವಿರುವ ಮೇಘಾಲಯದ ಹಳ್ಳಿ ಮಾಲಿನ್‌ನಾಂಗ್‌. ರಾಜಧಾನಿ ಶಿಲ್ಲಾಂಗ್‌ನಿಂದ 90 ಕಿ.ಮೀ. ದೂರಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಹಳ್ಳಿಯ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ ಏನು? ಇದು ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡದ ಅತಿ ಸ್ವಚ್ಛ ಹಳ್ಳಿ. ಮೇಘಾಲಯ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಹೀಗೆಂದು ಈ ಹಳ್ಳಿಯ ಕುರಿತು ಹೆಮ್ಮೆಯಿಂದ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಪುರಾವೆಯಾಗಿ 2003ರಲ್ಲಿ `ಡಿಸ್ಕವರಿ ಇಂಡಿಯಾ' ಪತ್ರಿಕೆ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷಾ ವರದಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಊರಿಗೆ ಸ್ವಚ್ಛತೆಯೇ ದೂರದೂರದಿಂದ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಕರೆತರುವಷ್ಟು ಆಕರ್ಷಣೆ ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದರೆ!? ಮಾಲಿನ್‌ನಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಾಡಿದ ಮೇಲೆ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರ ಸಿಕ್ಕಿತು, ಹೌದೆಂದು.
ಮಾಲಿನ್‌ನಾಂಗ್‌ ಸುಮಾರು ತೊಂಬತ್ತು ಸಂಸಾರಗಳ, ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಐನೂರರ ಆಜುಬಾಜಿನಲ್ಲಿರುವ ಹಳ್ಳಿ. ಇಲ್ಲಿನ ನಿವಾಸಿಗಳು ಖಾಸಿ ಬುಡಕಟ್ಟು ಮೂಲದವರು. ಇರದು ಮಾತೃ ಪ್ರಧಾನ ಕೌಟುಂಬಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ. ಆಸ್ತಿ ಹಿಡಿತ ಪೂರಾ ಹೆಣ್ಣಿನದೇ! ಇಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿ ಮನೆಯಲ್ಲೂ ಸುಸಜ್ಜಿತ ಶೌಚಾಲಯವಿದೆ. 2007ರಿಂದಲೇ ಬಯಲು ಶೌಚಕ್ಕೆ ಪೂರ್ಣ ವಿದಾಯ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಊರಿನ ಹೊರಲಯದಲ್ಲಿ ಶೌಚದ ವಾಸನೆ ಮೂಗಿಗೆ ಅಡರುವುದನ್ನು ಕಂಡಿರುತ್ತೇವೆ. ಪರೀಕ್ಷಿಸಬೇಕೆಂದು ಮಾಲಿನ್‌ನಾಂಗ್‌ನ ಹೊರವಲಯದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಸುತ್ತಾಡಿ ಬಂದೆವು. ಊಹುಂ, ಎಲ್ಲೂ ದುರ್ವಾಸನೆಯ ಸುಳಿವಿಲ್ಲ. `ಸ್ವಚ್ಛ ಭಾರತ' ಎಂಬ ಘೋಷಣೆ ಕಸ ಪೊರಕೆಯನ್ನು ದಾಟಿ ಮುಂದೆ ಬಾರದಿರುವ ಇಂದಿಗೆ ಎಷ್ಟೋ ಮುಂಚೆಯೇ (2003ರಲ್ಲಿ) ಮಾಲಿನ್‌ನಾಂಗ್‌ ನಿವಾಸಿಗಳು ತಮ್ಮ ಹಳ್ಳಿ ಎಲ್ಲ ಕಾಲಕ್ಕೂ ಸ್ವಚ್ಛವಾಗಿರಬೇಕು ಎಂಬ ಕನಸು ಕಂಡರು. ಆ ಕನಸನ್ನು ನನಸಾಗಿಸಿದರು ಕೂಡಾ.
